خودروهای پراید از این پس با موتور جدید تولید و به بازار عرضه می‌شوند. این موتور که M13GS نام دارد پرقدرت‌تر و کم‌مصرف‌تر از موتور پرایدهای قبلی است. تاکنون بیش از ۵۰ هزار دستگاه از این موتورهای جدید توسط شرکت مگاموتور تولید و برای نصب بر روی خودروهای پراید (X100 یورو۴) تحویل شرکت سایپا شده است.

شرکت مگاموتور تنها تامین‌کننده قوای محرکه برای محصولات گروه خودروسازی سایپا به شمار می‌رود و وظیفه مطالعه، طراحی و تولید موتورهای جدید طی چند سال اخیر به عهده این شرکت بوده است.
برای اطلاع از ویژگی‌های فنی این موتور که به اختصار به آن M13 می‌گویند ضمن بازدید از خط تولید آن، با مهندس حمید کربلایی معاون تحقیق و توسعه شرکت مگاموتور نیز به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
***
آقای مهندس کربلایی! لطفاً در ابتدا بفرمایید نام M13GS که برای موتورهای جدید پراید انتخاب کرده‌اید به چه معنا است؟
حرف M اولین حرف از نام مگاموتور است. عدد ۱۳ به معنای حجم موتور ۱۳۰۰ سی‌سی می‌باشد. حرف G هم نخستین حرف (Gasolin) به معنای بنزینی است و حرف S نیز به معنای Singel یا تک میل‌بادامک است.

چگونه به این جمع‌بندی رسیدید که موتور پراید نیاز به طراحی مجدد دارد؟
در حوزه آلایندگی، موتورهای قبلی پراید فقط قابلیت اخذ استاندارد آلایندگی یورو۲ را داشته‌اند و با توجه به اینکه طبق قانون از اول سال ۱۳۹۲ خودروها باید استانداردهای یورو۴ را اخذ می‌کردند ما از سال ۱۳۹۰ به این فکر افتادیم تا تغییرات اساسی را در موتورهای قدیمی پراید ایجاد کنیم تا هم آلایندگی کمتری داشته باشند و هم میزان مصرف آنها کاهش یابد.

برای طراحی و تولید موتورهای جدید پراید از کجا آغاز کردید؟
ما نقاط ضعف موتورهای پراید را از قبل شناسایی کرده بودیم و نقاط قوت آن را هم می‌دانستیم بنابراین تصمیم گرفتیم برای طراحی مجدد این موتور با یک شرکت خارجی در زمینه طراحی موتور همکاری کنیم. بنابراین طراحی و اجرای برخی از این قطعات که دارای سطح تکنولوژی بالایی هستند و نیاز به دانش فنی بالاتری دارند را این شرکت کره‌ای انجام داد و مابقی کار توسط مهندسان شرکت مگاموتور انجام گرفت به طوری که می‌توان گفت موتور پراید از نو و مجدداً به طور کامل طراحی شده است.

مهمترین تغییراتی که این موتور نسبت به موتور قبلی پراید داشته است کدامند؟
طراحی تمامی قطعات ۵C شامل بلوک سیلندر، سرسیلندر، شاتون، میل‌بادامک و میل‌لنگ براساس الزامات موردنیاز کشور طراحی شده است. اتاق یا محفظه احتراق نیز از نو طراحی شده و راندمان آن افزایش یافته است ضمن اینکه فرایند تبادل گاز نیز بهبود پیدا کرده اما مهمترین مزیت، پایین آوردن میزان اصطکاک اجزای داخلی موتور نظیر رینگ و پیستون با سیلندر و مجموعه سرسیلندر است. از سوی دیگر ما سعی کردیم با سبک‌سازی اجزای موتور و استفاده از قطعات پلاستیکی و پلیمری در آن اجازه ندهیم وزن موتور در کنار بهینه شدن و بالا رفتن راندمان، افزایش یابد. به عنوان مثال در این روش، درپوش سوپاپ، مجموعه مانیفولد هوا سبک‌سازی شده است.
همچنین رینگ و پیستون‌ها در راستای کاهش وزن و کاهش اصطکاک تغییر کرده‌اند و سبک شده‌اند. طول دامنه پیستون کوتاه شده و وزن آن نیز کاهش یافته است. ضخامت رینگ‌های پیستون نیز کم شده و این اقدامات در مجموع اصطکاک میان پیستون و سیلندر را به شدت پایین آورده است.

موتور جدید پراید از لحاظ به روزرسانی شامل چه ویژگی‌هایی است؟
در حوزه سوپاپ‌بندی از سیستم تنظیم‌کننده هیدرولیکی خودکار استفاده شده که دیگر نیازی به فیلرگیری ندارد و فاصله استاندارد میان سوپاپ و اسبک به صورت خودکار و به صورت هیدرولیکی تنظیم می‌شود. این ویژگی در نهایت باعث بهبود عملکرد مجموعه سرسیلندر موتور می‌شود. همچنین مکانیزم حرکتی اسبک- میل‌بادامک از حالت لغزشی به حالت غلتکی تغییر یافته است که با کاهش اصطکاک همراه می‌باشد.

با این اوصاف و تغییرات فنی انجام شده در نهایت، موتور جدید پراید چقدر بهینه شده است؟
توان موتور جدید M13GS مگاموتور نسبت به موتور قدیمی پراید ۱۰درصد افزایش یافته و به ۷۳ اسب‌بخار رسیده است. میزان گشتاور موتور جدید هم ۸درصد بهبود پیدا کرده و به ۱۱۴ نیوتن‌متر رسیده است. همچنین مصرف سوخت آن هم ۸درصد کم شده و در نهایت این موتور قابلیت اخذ استاندارد یورو۴ را پیدا نموده است.

ظاهراً موتور قدیمی پراید حدود ۱۰۳ کیلوگرم وزن دارد و گفته می‌شود وزن موتور جدید به ۱۰۵ کیلوگرم رسیده است با توجه به اینکه تیم مهندسی در راستای بهینه‌سازی موتور بحث کاهش وزن آن را دنبال می‌کرده، لطفاً بفرمایید برای این اضافه وزن دو کیلوگرمی چه دلیل منطقی وجود دارد؟
در موتور قدیمی، کاتالیست‌ که حدود ۶ کیلوگرم وزن دارد جزئی از موتور نبود و با یک فاصله ۷۰ الی ۸۰ سانتی‌متری نسبت به موتور، زیر بدنه خودرو نصب می‌شد اما در موتور جدید کاتالیست کاملاً به موتور چسبیده و با مانیفولد دود به صورت یکپارچه قرار دارد. مانیفولد هوا به صورت یکپارچه و پلاستیکی و مانیفولد دود به صورت یکپارچه چدنی است. در واقع با توجه به اینکه موتور M13GS یک موتور بهینه شده و ارتقاء یافته است ولی ما توانستیم با سبک‌سازی برخی از قطعات حتی با وجودی که کاتالیست را هم به موتور چسباندیم اما طوری مدیریت کنیم که موتور بیشتر از ۲ یا ۳ کیلوگرم اضافه وزن پیدا نکند. حتی اگر وزن کاتالیست را از موتور جدید کم کنیم خواهیم دید که وزن موتور به زیر ۱۰۰ کیلوگرم کاهش یافته است.
اینکه شما کاتالیست را به موتور چسبانده‌اید چه حسنی دارد؟
کاتالیست باید گرم باشد تا بتواند کارش را که تبدیل آلاینده‌های سمی ناشی از احتراق ناقص است را انجام دهد بنابراین ما تا آنجایی که توانستیم کاتالیست را به موتور نزدیک کرده‌ایم تا هنگامی که موتور روشن شد سریع‌تر گرم شود و به نقطه کاری بهینه برسد.

آیا ضریب کمپرس موتور هم تغییر کرده است؟
بله! ضریب کمپرس موتور یا همان نسبت تراکم از ۷/۹ در موتور قبلی پراید به عدد ۵/۱۰ ارتقاء پیدا کرده است.

چند درصد موتور جدید پراید، ساخت داخل است؟
مانند موتور قبلی پراید، بیش از ۹۰درصد قطعات و مجموعه‌های موتور جدید هم ساخت داخل است. در واقع ما در گذشته فقط قطعات الکترونیکی موتور، انژکتور، ECU، یاتاقان و کاسه نمدها را وارد می‌کردیم و برای موتور جدید نیز همین قطعات را وارد می‌کنیم اما از میان مجموعه‌های الکترونیکی موتور توانسته‌ایم بخشی از سنسورها را نیز داخلی‌سازی کنیم.

آیا در موتور جدید، نیم تنه پایین موتور که بلوک سیلندر نام دارد نیز از نو طراحی شده یا از قالب‌های قدیمی برای تولید آن استفاده شده است؟ میل بادامک و سرسیلندر چطور؟
در واقع تغییر آنچنانی در طراحی بلوک سیلندر یا نیم تنه پایین موتور انجام نشده و اصلاحات خیلی ساده قالب‌ها مثلاً در پیچ‌های سرسیلندر یا بخشی از فضای داخلی محفظه لنگ اقداماتی انجام شده است اما سرسیلندر و میل‌بادامک به صورت کاملاً جدید طراحی شده و اگرچه شباهت‌هایی با نمونه مشابه موتورهای قدیمی دارد ولی ماشین‌کاری و ریخته‌گری آنها کاملاً متفاوت بوده است.

سیستم تزریق سوخت در موتور جدید چگونه است؟
در موتور جدید سیستم سوخت‌رسانی به صورت بدون بازگشت یا Returnless می‌باشد یعنی در موتورهای قدیمی سوخت از باک به سر موتور می‌آمد و در همان جا میزان فشار سوخت تنظیم می‌شد ولی در موتورجدید میزان فشار سوخت از داخل باک بنزین تنظیم می‌شود و به سر موتور می‌آید.

سیستم آبرسانی موتور (واترجاکت) در موتور جدید چگونه کار می‌کند؟
سیستم خنک‌کاری موتور جدید مانند موتورهای قبلی انجام می‌شود.

آیا با طراحی و تولید موتور M13 توانسته‌اید نظر کارشناسان و منتقدان را تامین کنید و بفرمایید آیا با تولید این موتور جدید به اهدافی که ترسیم کرده بودید رسیده‌اید؟
البته از دیدگاه علمی و مهندسی هیچ چیز برای همیشه به طور ۱۰۰درصد نمی‌‌تواند کامل باشد و تا ابد نیاز به تغییر نداشته باشد ولی ما با مدیریت کردن هزینه‌ها توانستیم به طور معقولی به اهداف از پیش تعیین شده برسیم به طوری که می‌توانم بگویم این موتور تا ۵ یا ۶ سال آینده می‌تواند جوابگوی استانداردها و نیاز کشور باشد.

آقای مهندس کربلایی! به عنوان معاون تحقیق و توسعه شرکت مگاموتور اگر در پایان سخنی دارید بفرمایید؟
در پایان از زحمات تیم مهندسی شرکت مگاموتور در اجرای این پروژه مخصوصاً آقای مهندس عباس روزبهانی مدیر پروژه و مهندس علیرضا مدنی مدیر طراحی و توسعه موتور قدردانی می‌کنم.

ابتدای سالن/ بخش شارژ یا تأمین قطعات برای خط مونتاژ موتور

ابتدای خط مونتاژ که قطعات برای شست‌وشو جهت تمیز شدن چربی، حذف پلیسه‌های ماشین‌کاری و … وارد این دستگاه می‌شوند

داخل این کانال که خشک‌کن نام دارد قطرات آب ناشی از شست‌وشوی قطعه خشک می‌شود تا قطعات تمیز وارد خط مونتاژ شوند

خط مونتاژ موتور شامل بیش از ۱۰۰ ایستگاه مختلف است تا قطعات و مجموعه‌های موتور در آن مونتاژ و تبدیل به موتور کامل پراید شوند

وقتی موتور کاملاً مونتاژ شد در نهایت برای تست گرم داخل این اتاق می‌شود تا مشخص شود عملکرد موتور مشکلی ندارد

هر موتور بعد از تست گرم دوباره به خط برمی‌گردد و برچسب کیفی که توسط این دستگاه صادر شده بر روی آن چسبانده می‌شود که البته شماره تولید موتور هم در آن مشخص است

وقتی موتور کاملاً تولید و تست شد جهت تحویل به شرکت سایپا این‌گونه به انبار منتقل می‌شود