از چند سال پیش که خودروسازان وطنی تصمیم گرفتند که موتورهایی ویژه و ملی برای خود داشته باشند، تا کنون چند موتور با کمک شرکای خارجی طراحی و تولید کرده اند بعلاوه موتورهایی نیز در دست ساخت دارند که بعضی کاملاً اختصاصی طراحی شده اند و بعضی همان موتورهای قبلی مونتاژی با اندکی بهینه سازی هستند. سایر موتورهای مورد استفاده نیز تنها مونتاژ می شوند. در ادامه مقاله به شرح مشخصات و ویژگیهای تعدادی از پراستفاده ترین موتورها در ایران خواهیم پرداخت. این مقاله توسط مهندس امین آزاد نوشته و در هفته نامه دنیای خودرو منتشر شده است.
خانواده موتورهای ملی ایران خودرو
مجموعه خانواده موتور ملی هم با توجه به تنوع آن می‌تواند گزینه خوبی برای خودروهای آینده ایران خودرو باشد. جایگزینی موتور ای اف 7 به جای موتورهای خانواده XU از برنامه های این خودروساز است.
این موتور با توربوشارژ می‌تواند تا 150 اسب‌بخار قدرت تولید که این موتور که ابتدا بر پایه گاز طراحی شده بود در مدل جدیدترش بر پایه بنزین هم طراحی شده است.
تولید انبوه موتور ملی 1.7 لیتری اولین موتور از این دسته آغاز شده البته تولید این موتور پیشرفته که شاید آن را بتوان پیشرفته‌ترین موتور ایران‌خودرو نامید بارها به تاخیر افتاده است.
مشکل اصلی در تاخیر تولید این موتور که اولین موتور پایه گازسوز ایران است مشکل ساخت داخل قطعات این موتور با استانداردهای بالا و سختی ترخیص برخی قطعات از گمرک بوده است.
این موتور دارای آلودگی کم (استاندارد یورو4) و دوام بالا و مغز هوشمند پیشرفته‌ای است که در حالت بنزینی 110 و در حالت گاز 98 اسب‌بخار قدرت دارد و با گاز می‌تواند 300 کیلومتر پیمایش داشته باشد حال آنکه خودروهای گازسوز فعلی بین 120 تا 200 کیلومتر پیمایش دارند.
این موتور پیشرفته دارای حجم 1.7 لیتر و سیستم تغییر زمان بندی ورود هواست که سبب افزایش بازده موتور می‌شود. این موتور در حالت گاز کمترین آسیب نسبت به بقیه موتورهای داخلی به آن وارد می‌شود.
موتور دیگر از خانواده موتور ملی همراه با پرخوران موتور (توربوشارژ) است که هوای اضافی به موتور تزریق می‌کند و به همین خاطر در هر دو حالت گاز و بنزین قدرت موتور 155 اسب‌بخار است .
اگر این نکته را مدنظر قرار دهیم که ایران به دلیل آنکه کشوری در ارتفاع است به طور متوسط 13درصد از توان اصلی موتور از دست می‌رود. توربوشارژ که هوای اضافی به درون موتور می‌دمد تا حدودی می‌تواند این مشکل را حل کند. این موتور قرار است در سال 90 بر روی سورن ELX قرار گیرد .
موتور 1.4 لیتری از خانواده موتور ملی هم طراحی‌اش تمام شده و آزمایش های خود را طی می‌کند اما مشکل برای این موتور کم حجم و ارزان تعریف‌نشدن پروژه خودرویی است و اینکه قرار است بر روی چه خودرویی قرار گیرد. ایران خودرو می تواند این خودرو را روی رانا نصب کند اما نصب آن روی 206 و تندر بعلت مخالفت شرکای خارجی مقدور نیست. این موتور 1397 سی‌سی حجم دارد و 95 اسب بخار قدرت در حالت بنزینی و 84 اسب‌بخار در حالت گاز سوز قدرت تولید می‌کند گشتاور آن هم در حالت بنزین 125 نیوتن‌متر در 4500 دور و 111 نیوتن‌متر در 4500 در حالت گاز تولید می کند. نسبت تراکم این موتور 11 به یک است
این سه موتور با مشارکت دانشگاه آخن آلمان طراحی شده‌اند.
- نوع موتور EF7 (NA)
- حجم موتور 1648 سی سی چهار سیلندر
- نسبت تراکم 11 به یک
- قدرت موتور در دور 6000 RPM بنزینی : اسب بخار113 گاز : اسب بخار 103
- حداکثر گشتاوردر 4500 دور بر دقیقه بنزینی:155 نیوتن متر گاز 136 نیوتن متر
- سیستم انژکتوری پاشش چند نقطه‌ای مرحله‌ای (Sequential ) نوع سوخت گاز طبیعی آلترناتیو: بنزین بدون سرب RON 95
- تعداد سوپاپ 16
- سرعت با بنزین189Km/h- با گاز 181Km/h
- سیستم انتقال قدرت گیربکس جعبه‌دنده BE3/5 کلاچ Dry Friction Single Plate Pre-Damper – مکانیکی، تک‌صفحه‌ای خشک دیفرانسیل نوع: Pinion Crownwheel موقعیت : جلو
موتور دیزلی جدید ایران خودرو
دیزل یکی از گزینه‌های مناسب در بی بنزینی است مخصوصاً آنکه قیمت دیزل بسیار ارزان‌تر از بنزین است در ایران با توجه به نبود خودرو سواری دیزلی محدودیت برای تامین این موتور زیاد است البته موتور جدیدی در ایران خودرو در حال طراحی است نخستین موتور برای این سوخت نیز با نام EFD طراحی شده است. پس از طراحی موتور ملی با نام EF7 با مشارکت شرکت FEV آلمان و موتور توربو شارژ ملی 1.4 لیتری از خانواده موتور ملی، موتور دیزلی، چهارمین موتوری است که بر پایه موتور EF7 طراحی شده است. این موتور با نام EFD با مشاوره شرکت شریک آلمانی زیر مجموعه شرکت بزرگ مهندسی موتور AVL اتریش طراحی شده است. در این موتور قطر سیلندرهای موتور بنزینی EF7 کاهش یافته تا حجم آن به 1.5 لیتر برسد. این موتور حدود 120 اسب‌بخار قدرت تولید می‌کند؛ یعنی با کاهش 200سی‌سی حجم نسبت به موتور پایه (EF7)، قدرت این موتور 10 اسب‌بخار افزایش و مصرف‌آن 25درصد کاهش می‌یابد.
دلیل افزایش قدرت در سامانه پر فشار، پاشش دیزل و توربو شارژ قوی آن بوده و دلیل کاهش مصرف نیز راندمان بالاتر موتورهای دیزلی نسبت به‌خودروهای بنزینی است. گشتاور این موتور که نشان‌دهنده قدرت بالای آن است حدود 100 نیوتن‌متر بیشتر از موتور 1700 سی‌سی بنزینی است؛ یعنی با 200 سی‌سی کمتر در حجم موتور، 100نیوتن‌متر گشتاور این موتور بیشتر از موتور بنزینی است.
این اعدادی است که شرکت ایپکو ارائه کرده اما با این همه موتور مذکور هم‌اکنون در اتاق تست موتور بوده و هنوز روی خودرو نصب نشده است.
باید دید در شرایط واقعی عملکرد این موتور چگونه خواهد بود اما براساس اطلاعات روی کاغذ این موتور اگر روی خودرویی نصب شود، بهترین گزینه برای خرید خواهد بود چرا که با مصرف 25درصد کمتر، آلودگی کمتر و گشتاور و قدرت بیشتری دارد. برای این موتور دیزلی، سیستم پاشش مستقیم که دارای فناوری چند راهه فشار بالای سوخت است در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر این موتور دارای شمع گرمکن، پرخوران هندسه متغیر و خنک کن میانی هواست.
این محصول مجهز به مجموعه باز‌خورانی دود (EGR) همراه با خنک کن بوده و مجموعه این قطعات پیشرفته و جدید، سبب شده تا تولید این موتور در ایران بسیار سخت باشد.
با این روند بر‌آورد می‌شود برای تولید آن بیش از نیمی از قطعات باید وارد شوند البته پیش‌بینی می‌شود تولید این موتور بیش از 3سال دیگر به طول می انجامد. با این همه موتور EF7 تنها موتور دیزلی‌ای نخواهد بود که در ایران روی خودروهای سواری نصب می‌شود چرا که قرار است از موتورهای پژو نیز برای خودروهای سواری دیزلی استفاده شود. موتور پژو 206 یکی از این موتورهاست.
موتور TU3
این موتور هم‌اکنون در خودرو پژو 206 استفاده می‌شود و بخشی از آن در ایران ساخته می‌شود. این موتور شاید نسبت به موتور TU5 ضعیف‌تر باشد اما مصرف کمتری هم دارد البته تعداد سوپاپ کمتر نسب به موتور TU5 از نقاط ضعف این موتور است. گشتاور این موتور هم حدود 30 نیوتن‌متر کمتر موتور TU5 است که عملکردی ضعیفی دارد.
- حجم موتور 1360 سی‌سی – تعداد سیلندر 4 سیلندر- نسبت تراکم 10.2 به یک
- قدرت موتور 75 اسب بخار در 5500 rpm – حداکثر گشتاور111 نیوتن متر در 3400 rpm
- سیستم انژکتوری چند نقطه‌ای با پاشش الکترونیکی
- نوع سوخت بنزین با اکتان 91
- تعداد سوپاپ 8
- سیستم احتراق احتراق داخلی جرقه‌ای
- استاندارد حد آلایندگی Euro II
- سیستم سوخت انژکتوری کاتالیست اگزوز سنسور اکسیژن
- شتاب صفرتا 100کیلومتر14.1 ثانیه
- گیربکس دستی با نام – MA5N کلاچ تک صفحه‌ای خشک – مکانیکی – دیفرانسیل جلو
تیبا
تیم طراحی آلمانی از دانشگاه آخن آلمان موتور پراید را افزایش حجم داده‌اند و با رساندن حجم این موتور به 1500سی‌سی و افزایش ضریب تراکم موتور به عدد 9.7 قدرت این موتور را به 80 اسب‌بخار رسانده‌اند. براساس اعلام شرکت مگاموتور، سازنده قوای محرکه سایپا، این موتور 8درصد مصرف کمتری نسبت به پراید دارد .
مگاموتور با کمک شرکت آلمانی FEV وابسته به دانشگاه آخن آلمان حجم موتور را افزایش داده و ضریب تراکم موتور را برای افزایش قدرت موتور به عدد 9.7 رسانده است.(عدد قبلی حدود 8.5 بوده است) درباره گیربکس نیز یکی از مهندسان مرکز تحقیقات سایپا، توضیح می‌دهد؛ نسبت دنده‌های گیربکس پراید براساس خودرو و موتور جدید تغییر داده شده است.
گفته می‌شود که مصرف سوخت این خودرو 10درصد کمتر از پراید است البته این موتور گزینه بسیار بهتری نسبت به موتور پراید است این موتور یکی از ارزان‌ترین موتورهای ایرانی در این کلاس هم محسوب می‌شود گشتاور این محصول هم از 103 نیوتن‌متر به 124 نیوتن‌متر ارتقا یافته است .
گیربکس پراید تحمل گشتاور بالای این موتور را نداشت. برای همین در خودروی جدید تیبا گیربکس پراید در دنده دو به گونه ای تقویت شد تا بتواند گشتاور بالای این موتور را تحمل کند. برای تحمل گشتاور حاصل از این موتور همچنین کلاچ پراید که بر روی تیبا استفاده شده تغییراتی کرد. از آن جمله می توان سفت تر شدن فنرهای صفحه کلاچ است تا بتواند گشتاور 124 نیوتن متری موتور جدید را تحمل کند. از طرفی هزارخواری سر پلوس ها نیز به دلیل قدرت بالاتر موتور تقویت شد.
پراید
فرا‌گیر‌ترین خودروی ایرانی که دارای موتوری ضعیف است پراید است قدرت این موتور از 59 تا 69 اسب‌بخار بنا به استفاده از قطعات مختلف در خط تولید متغیر است با اینکه این موتور با بار کم بسیار راحت و پرشتاب است اما با افزایش حجم سرنشین خودرو به دلیل گشتاور پایین به سرعت تنبل می‌شود با اینکه مصرف این موتور پایین است اما در مقابل توان محدودی که ارائه می‌دهد می‌توان گفت راندمان موتور چندان مناسب نیست .
• حجم سیلندر 1323 سی سی
• نسبت تراکم 9.7:1
• حداکثر قدرت موتور در 5000 دور در دقیقه63 اسب بخار
• حداکثرگشتاور موتور در 2500 دور در دقیقه 103 نیوتن متر
• نوع کلاچ تک صفحه ای خشک با فنر خورشیدی
موتور XU7JPL3
این موتور هم‌اکنون اصلی‌ترین محصولات شرکت ایران‌خودرو از جمله سمند و پژو405 و پژوپارس را به جلو می‌رانند. این موتور به دلیل مصرف بالای 12 لیتری‌اش در 100 کیلومتر عاملی برای از دست‌دادن مشتریان در شرایط جدید سهمیه‌بندی بنزین شده است.
قرار است این موتور در بهینه‌سازی جدیدی حجمش از 1.8 لیتر به دو لیتر برسد و قدرت آن نیز از 98 اسب‌بخار به 107 اسب‌بخار ارتقاء یابد و برای گازسوزشدن هم تغییراتی در قطعات اساسی آن صورت خواهد گرفت و حالا حتی در حالت گازسوز نیز از موتور کنونی پژو 405 قدرت بیشتری دارد.
از طرفی مهندسان ایران خودرو معتقدند مشکلات موتور قبلی پژو 405 از جمله روغنکاری هم با اصلاح مدار روغنکاری موتور برطرف شده است. در این موتور روش باز و بسته‌شدن دریچه ورود هوا هیدرولیکی شده که سبب افزایش عمر موتور می‌شود مصرف سوخت این خودرو حتی با توجه به افزایش حجم موتور با اصلاحات انجام گرفته 10درصد کاهش یافته است.
مغز هوشمند موتور هم برای گاز و بنزین یکی شده اما برای هر کدام از سوخت‌ها برنامه این مغز جداگانه تعریف شده است.
20درصد قطعات اصلی موتور تغییر کرده است که از آن جمله می‌توان به میل‌لنگ شاتون، راه‌ها‌ی ورودی هوا میل بادامک مدار روغنکاری سرسیلندر و سوپاپ‌ها اشاره کرد.
برنامه تولید این موتور هم برای آبان سال آینده طرح‌ریزی شده است.
با این همه برخی معتقدند این موتور را باید فراموش کرد همان‌‌گونه که پژو آن را در سال 95 فراموش کرد.
• حجم موتور 1761 سی سی چهار سیلندر
• نسبت تراکم 9.3:1
• قدرت موتور 100bhp@6000 rpm
• حداکثر گشتاور153Nm@3000 rpm
• سیستم انژکتوری پاشش چند نقطه‌ای با کنترل الکترونیکی(MPFI)
• تعداد سوپاپ 8
• سیستم احتراق سیستم جرقه دوبل
• سیستم سوخت رسانی انژکتوری پمپ بنزین داخل باک(INTANK)- اتصالات لوله سوخت از نوع Quick Connection کاتالیست اگزوز دارد.
• حداکثر سرعت 185 Km/h شتاب صفرتا 100کیلومتر11.9 s
• سیستم انتقال قدرت گیربکس BE3/5 کلاچ Dry Friction Single Plate Non Pre-Damper – مکانیکی، تک صفحه ای خشک دیفرانسیل نوع Pinion Crown wheel موقعیت: جلو
موتور TU5
این موتور با پژو 206 وارد ایران شد و هم‌اکنون بر روی برخی مدل‌های سمند هم نصب می شود البته برنامه قرارگیری آن بر روی پژوپارس و پژو405 هم تعریف شده است. این موتور تا حدودی ساخت داخل هم شده و یکی از مدرن‌ترین موتورهایی است که بر روی خودروهای داخلی استفاده می‌شود. این موتور براساس قدرت موتور، شتاب، قیمت و سرعت یکی از بهترین گزینه‌های بازار ایران است. قدرت 110 اسب‌بخاری مصرف پایین در سیکل ترکیبی یعنی 8 لیتر در 100 کیلومتر طبق اعلام وزارت نفت هماهنگی مناسب با گیربکس و برنامه مناسب مغز هوشمند موتور این خودرو را بهترین موتور ایرانی کرده است ضریب تراکم 10 هم سبب می‌شود راندمان موتور عدد قابل قبولی داشته باشد.
* حجم موتور 1587 سی‌سی
* تعداد سیلندر 4
* نسبت تراکم 10.5
* قدرت موتور 110 اسب بخار در 5800 rpm
* حداکثر گشتاور142نیوتن متر در 4000 rpm
* سیستم انژکتوری چند نقطه‌ای با پاشش الکترونیکی
* نوع سوخت بنزین با اکتان 95
* تعداد سوپاپ 16
* سیستم احتراق احتراق داخلی (جرقه‌ای)
* استاندارد حد آلایندگی Euro III
* سیستم سوخت: انژکتوری
* حداکثر سرعت 190 km/h
* شتاب صفرتا 100کیلومتریازده ثانیه در خودرو پژو 206 با وزن 2504 Kg
* سیستم انتقال قدرت متناسب با این موتور از نوع اتوماتیک با نامAL4 و با کلاچ هیدرولیکی و الکترونیکی و با دیفرانسیل جلو است البته نوع جعبه‌دنده دستی هم با) MA5N با کلاچ تک صفحه‌ای خشک – مکانیکی بر روی این خودرو نصب می‌شود.
موتور XU7JP4/L4
این موتور هم‌اکنون بر روی پژوپارس ELX گذاشته می‌شود که موتوری با شتاب و قدرت مناسب است البته مصرف بالایی دارد و ایران‌خودرو هم برای تامین آن با مشکل مواجه است. با این همه ضریب تراکم بالا سبب شده از موتور خواهرش یعنی l3 مصرف کمتر راندمان بالاتر و قدرت بیشتری داشته باشد.
• حجم موتور 1761 چهار سیلندر
• نسبت تراکم 10.4:1
• قدرت موتور 110@5500
• حداکثر گشتاور155@4250
• سیستم انژکتوری BOSCH
• نوع سوخت بنزین, بدون سرب, RON 95 Min.
• تعداد سوپاپ 16
• حداکثر سرعت 195 شتاب صفرتا 100کیلومتر9(S)
• سیستم انتقال قدرت، جعبه‌دنده BE3/5N کلاچ تک صفحه‌ای خشک، کابلی دیفرانسیل (4.52) جلو
